Nhân trắc học trong thiết kế nội thất và cách vận dụng

Nhân trắc học trong thiết kế nội thất đã xuất hiện từ rất lâu và vẫn giữ nguyên giá trị trong lĩnh vực thiết kế nội thất. Với sự bùng nổ của khoa học và các kỹ thuật tiên tiến, các con số và kích thước người vẫn là nền tảng quang trọng cho việc định hình kiểu dáng sản phẩm.

Với những ai quan tâm đến nội thất và kiến trúc, cụm từ này có thể không còn xa lạ, nhưng với những người mới hoàn toàn, hay thông thường, cụm từ “nhân trắc học” chắc chắn đem đến nhiều bỡ ngỡ. Hãy cùng DUX Việt Nam tìm hiểu!

Nhân trắc học là gì? Có vai trò thế nào trong thiết kế nội thất?

Nhân trắc học ra đời và chú ý tập trung đến sự cấu thành cơ thể con người, đưa ra các phân tích và kết luận về kích thước trung bình của các bộ phận trên cơ thể người, tỷ lệ kích thước giữa các bộ phận có liên kết với nhau, kích thước các bộ phận riêng lẻ để tìm ra quy luật phát triển của hình thái, dáng vóc con người.

Từ đây vận dụng và đem các số liệu này làm cơ sở cho các ngành nghề xã hội, nhân học và các ngành nhân sự cũng như các ngành nghề khoa học kỹ thuật, thiết kế, thẩm mỹ và sản xuất có liên quan hoặc cần đến số liệu cơ thể người.

Nhân trắc học từ lâu đã được xem là một phần không thể thiếu của lĩnh vực thiết kế nội thất, đem đến nền móng kỹ thuật cho việc ra đời các sản phẩm, công trình thiết kế với kích thước tiêu chuẩn phục vụ cho đời sống hàng đầu.

Thiết kế nội thất bên cạnh sự sáng tạo nghệ thuật, còn cực kỳ chú ý đến các số liệu của nhân trắc học để đo lường và dự đoán tính khả thi của kiểu dáng, không gian và kích thước khi còn nằm trên bản vẽ.

Bàn ghế ngồi, giường ngủ, tủ kệ hằng ngày sử dụng có thoải mái hay không, có vừa với hay tầm ngồi hay không, bàn trẻ em khác biệt như thế nào với bàn của người lớn trong kích thước, …giải quyết các vấn đề này đều một phần dựa vào kết quả thực tế của nhân trắc học.

Nhân trắc học chia làm 2 nhánh chính là nhân trắc động và nhân trắc tĩnh, trong đó:

• Nhân trắc động: bắt gặp và sử dụng nhiều cho thiết bị – công cụ sản xuất, điều chỉnh, đo lường để tạo không gian hoạt động thoải mái cho toàn bộ cơ thể người, có sự vận động dịch chuyển của con người trong không gian.
• Nhân trắc tĩnh: lại được áp dụng cho thiết kế nội thất, cho ra đời các sản phẩm chuẩn và vừa tầm với tư thế con người khi ở vị trí cố định, các sản phẩm con người dùng trong tư thế cố định.

Từ đây có thể thấy, nhân trắc học có tầm ảnh hưởng lớn đến thiết kế nội thất nói riêng, kiến trúc nói chung, là cơ sở cho tính khả thi của các thiết kế thẩm mỹ, cũng là nguồn gốc tạo ra sự thoải mái và tiện nghi cho người dùng nội thất.

Số liệu kích thước cơ thể người nhân trắc học cung cấp

Sự tiện nghi là điều mà ai cũng mong muốn hướng đến, ở cả người thiết kế lẫn người dùng nội thất, điều đầu tiên phải đáp ứng được khi nói về tiện nghi chính là kích thước sản phẩm.

Từ nghiên cứu nhân trắc học, các quy định về kích thước tiêu chuẩn cho cấu tạo của nội thất cũng lần lượt ra đời, bao gồm các kích thước về chiều cao, chiều dài (ngang), chiều rộng (sâu) của đồ dùng nội thất, là những những số liệu cơ bản nhất. Dựa trên các thông số về cơ thể người như sau:

• Chiều cao đứng: Chiều cao đứng là một trong những số liệu quan trọng bậc nhất, chiều cao người thường có sự chênh lệch khác nhau theo giới tính và chủng tộc. Chiều cao người cũng bị tác động bởi vùng miền địa lý và môi trường sống xã hội. Cùng một dân tộc, vẫn có sự khác nhau về chiều cao giữa các vùng. Từ số đo chiều cao đứng, sẽ có thể suy ra chiều cao cửa, trần nhà, chiều dài giường, võng, nôi,…

• Chiều cao ngồi: Chiều cao ngồi đóng vai trò quan trọng không kém, dùng cho chiều cao của các đồ dùng có liên quan đến tư thế ngồi của con người, như ghế, gầm bàn, chiều cao sofa, ghế tựa…
• Chiều cao đứng với tay trên: Áp dụng cho việc xác định chiều cao của giá sách, tủ bếp…liên quan đến tư thế đứng và với tay lên cao của người dùng.

• Chiều rộng vai: Trong nhân trắc học, chiều rộng vai được hiểu là số đo giữa hai mỏm vai, áp dụng chiều rộng vai trong bàn ghế, giường tủ để đem đến hoạt động thoải mái linh hoạt cho phần ngang của vai và tay.
• Chiều dài của tay và chân: Chiều dài của tay và chân người được áp dụng trong thiết kế để xác định các thông số cơ bản cho ghế sofa, bàn và tủ…sự cân đối giữa khoảng cách tay và chân, độ dài tay so với đồ dùng, độ dài chân so với đồ dùng…mang lại cảm giác tiện nghi cho người dùng nội thất.
• Trọng lượng cơ thể: Trọng lượng cơ thể người là cơ sở để xác định tải trọng tổng thể của sản phẩm, lựa nâng đỡ, khả năng chịu lực, xác định trọng lượng tổng của sản phẩm, trọng lượng cần có của từng bộ phận chi tiết trong sản phẩm, là một phần quan trọng không thể bỏ qua trong nội thất.

Số liệu nhân trắc học của người Việt Nam

1. Chiều cao đứng trung bình của người Việt Nam

Chiều cao trung bình của 2 giới dao động chênh lệch trên dưới 9,6cm. Trong đó, nam giới miền Nam có chiều cao vượt trội, nữ giới miền Trung và miền Bắc cao nhỉnh hơn:

Chiều cao đứng	Miền Bắc	Miền Trung	Miền Nam
Nam giới (cm)	160,8	161,3	161,9
Nữ giới (cm)	150,9	151,91	152,1

2. Chiều cao ngồi trung bình của người Việt Nam

Theo như bảng số liệu, chiều cao có sự chênh lệch giữa 2 giới, nằm trong khoáng 4,9cm, chiều cao giới chênh nhau lớn nhất ở miền Nam với 5,3cm, cụ thể:

Chiều cao đứng	Miền Bắc	Miền Trung	Miền Nam
Nam giới (cm)	84,4	84	84,9
Nữ giới (cm)	79,5	79,1	79,6

3. Chiều rộng mông trung bình của người Việt Nam

Tương tự, kích thước vùng mông trung bình của phái nam và nữ cũng có sự xê dịch tương đối, chênh nhau ở tầm 0,1 – 0,3cm xét theo từng miền:

Chiều rộng mông	Miền Bắc	Miền Trung	Miền Nam
Nam giới (cm)	29,5	29,4	29,5
Nữ giới (cm)	29,6	29,5	29,3

Nhân trắc học ứng dụng trong thiết kế nội thất

Từ các số liệu, số đo cơ thể người nghiên cứu được trong thực tế, nhân trắc học cho ra các chỉ số tiêu chuẩn của kích thước nội thất trong gia đình, nhằm đem đến sự hài hòa tổng thể và cảm giác thoải mái, tiện nghi cho người dùng.

Kích thước chuẩn của sofa phòng khách

Sofa đặt trong phòng khách là một trong những món nội thất quan trọng và cần chỉn chu vì không gian này chính là “bộ mặt” của cả gia đình. Một bộ sofa đẹp cùng kích thước phù hợp tạo nét cân đối cho phòng và mang lại sự thoải mái cho khách đến chơi.

Theo đó, có nhiều loại sofa khác nhau nhưng tựu chung đều được chia làm 3 loại chính: nhỏ, vừa và lớn. Cụ thể phân theo hình dạng và kích thước như sau:

• Loại sofa văng kích thước chuẩn lần lượt 220cm chiều dài, 85cm chiều cao và 90cm chiều sâu.

• Loại sofa góc chữ L thông dụng cho 4 người ngồi thường có kích thước 260cm chiều dài, 160cm chiều cao và 80cm chiều sâu. Khuyến khích sử dụng bổ sung các ghế đơn cho không gian rộng rãi hơn, thay vì chọn sofa kích thước lớn hơn, nếu diện tích nhà hạn hẹp.

• Loại sofa chữ U thường đi với kích thước 300x220x170x80x100cm (dài x dài x dài x cao x sâu) cho các phòng khách rộng, không gian gia đình thoải mái diện tích sắp đặt cần khỏa lắp trống trải, các gia đình đông người, thường xuyên đón lượng khách lớn hay các đại gia đình nhiều thế hệ cùng chung sống.
• Loại sofa giường phổ thông kích thước tiêu chuẩn 200cm chiều dài và 10cm chiều rộng, loại sofa giường gấp lại linh hoạt thay đổi khác đi với chiều dài 200cm và chiều rộng lên đến 140cm. Sở hữu tính linh hoạt trong kích thước, sofa giường hợp lý để bố trí trong cả những không gian phòng nhỏ và hẹp.

• Loại sofa đơn tiêu chuẩn kích thước tìm thấy là 80cm dài, 100cm chiều cao và 80cm chiều sâu.

Độ dài, rộng, cao của chiếc giường ngủ tiêu chuẩn

Công thức tính chiều cao tổng thể của giường như sau: tổng chiều cao cạnh giường với bề dày nệm và chiều cao chân giường (chiều cao cạnh giường + độ dày đệm + chiều cao chân giường). Trong đó cạnh giường thường cao 30cm và chiều cao tổng thể của giường nên ở mức 45cm tạo thế dễ dàng cho chân người ngồi trên giường tiếp đất, giường quá cao sẽ làm người dùng bị hỏng chân.

Tùy thuộc vào thiết kế, sẽ có loại giường có kết cấu vách đứng trên đầu, phần này nên có kích thước từ 70 – 120cm. Hoặc với các dáng giường cổ điển có vách đuôi ở chân giường, thì vách đầu giường lúc này sẽ được thiết kế cao chỉnh hơn, thông thường từ 150cm.

• Giường đơn kích thước chuẩn một người nằm thường dài 200cm, ngang cỡ 90cm đến 140cm, vừa vặn nhất là 120cm là đã đủ chỗ cho người nằm xoay chuyển thoải mái.
• Giường đôi 2 người nằm thường đi với bề dài 2m, bề ngang trong khoảng 160cm đến 220cm, hợp lý nhất nên là 180cm để hai người có thể thoải mái vận động, xoay chuyển riêng mà không vướng víu.
• Giường cho trẻ em thường nhỏ gọn với 90cm đến 120cm chiều rộng, tiêu chuẩn nên là 120cm để cơ thể các bé có thể vận động thoải mái xoay, lật mà vẫn an toàn.
• Với loại giường tầng cho sinh viên, không gian nhỏ hẹp, thường ở kết cấu trên – dưới tầng trên và tầng thấp hơn, kích cỡ giường chiều ngang nên nằm ở mức 100cm đến 120cm, dài 180cm. Độ cao từ sàn lên tầng dưới thường ở mức 32cm, khoảng cách từ sàn lên tầng trên thường dừng lại ở con số 121cm.

Kích thước tiêu chuẩn của bàn ghế ăn theo nhân trắc học

Bàn ăn trong gia đình Việt thường được cấu tạo với chiều cao tiêu chuẩn cách mặt đất 75cm, khoảng cách tính từ mặt sàn lên gầm dưới của mặt bàn cũng nằm trong khoảng quy định tối thiểu 60cm đảm bảo cho chân người dùng thoải mái, đầu gối không bị vướng víu.

Người ngồi dùng bữa cần được đảm bảo một không gian từ 68cm – 75cm tạo sự linh hoạt, không va chạm tay vào nhau, số liệu này còn có sự cân chỉnh tùy thuộc vào số lượng người ngồi và hình dáng bàn để cho ra kích cỡ phù hợp nhất. Cụ thể:

• Bàn ăn tròn cho 4 người ngồi: đường kính dao động 85 – 100cm, kết hợp với ghế 55 x 60cm, khoảng không gian tối thiểu để bàn ghế là 2m.
• Bàn ăn tròn cho 6 người ngồi: đường kính tầm 100 – 150cm, khoảng không gian đặt bàn và ghế được khuyến khích là 2,35m.
• Bàn ăn tròn cho 8 người ngồi: đường kính tầm 150 – 180cm, khoảng không gian đặt bàn ghế tối thiểu là 2,5m.

Kích thước bàn ăn hình vuông theo số lượng người dùng

• Kích thước bàn ăn hình vuông dành cho 4 người dùng: 70x70cm, 80x80cm, 90x90cm, 100x100cm.
• Kích thước bàn ăn hình vuông dành cho 8 người dùng: 150x150cm, 160x160cm.

• Bàn ăn hình oval 4 đến 6 chỗ ngồi: Rộng bàn 85cm, dài bàn 135 cm.
• Bàn ăn hình oval 6 đến 8 chỗ ngồi: Rộng bàn 85cm, dài bàn 170cm.
• Bàn ăn hình oval 8 đến 10 chỗ ngồi: Rộng bàn 85cm, dài bàn 200cm.

Kích thước tiêu chuẩn của ghế ngồi

• Chiều cao của ghế ăn tính từ mặt đất đến đỉnh lưng ghế thường là từ 830 mm đến 870 mm.
• Động rộng chân ghế tiêu chuẩn là 460 mm đến 580 mm tùy từng thiết kế
• Động sâu của ghế 480 mm đến 580mm

Với ghế ngồi ăn, chiều cao từ mặt đất đến mặt chỗ ngồi là 45cm, chiều cao lưng ghế là 90cm. Để người ngồi thoải mái thì phần lưng ghế phải nghiêng về phía sau một góc 10-15 độ. Với ghế có gác tay thì chiều cao tính từ mặt ghế đến chỗ gác tay từ 18-24cm.

Nhân trắc học và kích thước tiêu chuẩn của bàn trang điểm

Thông thường, kích thước bàn trang điểm tiêu chuẩn trong phòng ngủ dành cho phụ nữ Việt Nam thường ở mức 60cm – 120cm chiều dài, 40cm – 50cm chiều rộng, cao từ 70cm – 75cm, nhưng còn nhiều biến đổi theo nhu cầu và độ lớn của phòng. Cụ thể:

• Bàn trang điểm đặt trong phòng ngủ nhỏ có kích thước 60cm chiều dài, 40cm chiều rộng, 74cm chiều cao. Trường hợp các loại bàn phấn ghế rời, kiểu bàn phấn gắn tường cho các không gian diện tích hạn chế, chiều rộng bàn trang điểm sẽ giảm xuống còn 35cm cho sự thông thoáng rộng rãi.

• Bàn trang điểm bố trí trong phòng ngủ kích thước trung bình, thường dao động ở mức 120cm chiều dài, 45cm chiều rộng và 65cm chiều cao. Trường hợp khéo léo sắp xếp, có thể gia tăng chiều dài lên 130cm vẫn đảm bảo sự thoải mái.

• Đối với bàn trang điểm cho phòng ngủ rộng rãi, các số liệu kích thước phù hợp sẽ lần lượt là: 140cm chiều dài, 50cm chiều rộng và 80cm chiều cao, linh hoạt thay đổi chiều dài lên 150cm tùy vào độ dài phòng, sao cho không đơn điệu hay quá nhiều mảng trống trải.

Kích thước tiêu chuẩn của tủ bếp theo nhân trắc học

Ứng dụng nhân trắc học vào khu vực bếp, cụ thể là xem xét kích thước cơ thể người với dàn tủ và các đồ dùng nội thất trong bếp, chủ yếu dựa vào chiều cao phái nữ, vì các bà, các mẹ, các chị vẫn đảm nhận vai trò nội trợ chính trong gia đình Việt Nam.

• Theo đó, tủ bếp dưới nên có chiều cao dao động trong khoảng từ 80 – 90cm, cùng chiều sâu 60cm. Giá để bếp trên khuyến khích chiều cao từ 80cm đến 130cm, linh hoạt theo độ cao của trần nhà bếp, chiều sâu chuẩn cố định 35cm hoặc xê dịch không đáng kể.
• Khoảng cách giữa tủ bếp trên và tủ bếp dưới thường được bố trí ở mức 60cm ( hợp với chiều cao trung bình của người Việt, dễ dàng và tiện lợi cho việc lấy – cất đồ dùng, gia vị), nếu có sự xê dịch, cân chỉnh tối đa 70cm cho khoảng cách này.

• Giá để xoong nồi nằm trong 3 khoảng 60cm, 70cm, 80cm; giá để gia vị thông thường từ 20cm tùy kích cỡ các lọ; giá để dao hoặc các dụng cụ xắt, bào, kéo sơ chế tiêu chuẩn từ 30cm, 35cm, 40cm.

Cùng một số kích thước nội thất khác:

• Kích thước bồn tắm nằm tiêu chuẩn là 75cm x 170cm.
• Bồn tắm ngồi kích thước thường là 75cm x 110cm.
• Giá sách, tủ tường thường có các thông số kỹ thuật như 35x180cm, 45x200cm, 65×180-220cm cùng chiều cao 180-200-240cm.
• Bàn làm việc nên có chiều dài 120cm, chiều rộng 60cm, chiều cao 75cm (đối với loại dành cho 1 người ngồi).
• Kích thước ghế làm việc chuẩn với chiều dài 50cm, chiều rộng 50cm, chiều cao 45cm tương thích với bàn.

Trên đây là những khái quát và giới thiệu cơ bản nhất về nhân trắc học, cũng như việc áp dụng vào thực tế trong lĩnh vực thiết kế nội thất, kiến trúc.

Một sản phẩm nội thất đẹp không chỉ là sản phẩm hoàn mỹ về mặt tạo hình hay kiểu dáng, sự sáng tạo là vô hạn như khả năng ứng dụng, đặc biệt với đồ dùng nội thất, mới là tiêu chí nên đặt lên hàng đầu.

Từ đây có thể thấy, nhân trắc học cần được nắm rõ để sản phẩm cho ra đời được khoa học và tiện nghi nhất, nhất là trong bối cảnh hiện đại, các dòng nội thất thông minh với tạo hình tinh xảo, yêu cầu cao về thông số kỹ thuật đang ngày càng nở rộ và phát triển.

DUX Việt Nam – Đơn vị chuyên thiết kế, sản xuất và cung cấp nội thất cao cấp

• Văn Phòng Thiết Kế: Số 69/10 Đường D2, phường 25, quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh
• Xưởng sản xuất: Số 326 Nguyễn Thị Na, xã Đông Thạnh, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh
• Email: duxvietnam@gmail.com
• Website: DUX.VN